روش تحقیق:
روش کار در این تحقیق به شیوهی کتابخانهای است. ابتدا پس از مطالعهی اجمالی آثار شیخ احمد جام، پنجاه وشش واژه و اصطلاح عرفانی از آثار این عارف ژنده پیل استخراج و هر یک به عنوان یک مدخل در نظر گرفته شد. با توافق استاد محترم راهنما، چند تن از عارفان و صوفیان پیش و پس از احمد جام انتخاب گردید؛ از جمله خواجه عبدالله انصاری، احمد غزّالی، عین القضّات همدانی، ابوالقاسم قشیری و عزّالدّین کاشانی، سپس هر واژه و اصطلاح در آثار این عارفان جستجو گردید؛ در هر مورد، نظر و دیدگاه نویسندگان آن، مورد بررسی و شناخت قرار گرفت و در ادامه، نظر شیخ احمد جام نیز از آثار وی استخراج و سپس در بیشتر موارد به نوعی مقایسه و نتیجهگیری پرداخته شد. در ضمن در تعریف لغوی و اصطلاحی واژگان از نظرات بزرگان دیگری بجز افراد مذکور نیز استفاده شد تا اثر از ارزش و عمق بیشتری برخوردار گردد. در بعضی از مدخلها، مطلبی ذکر نشده و فقط به مدخل دیگری ارجاع داده شده است. دلیل این کار، این است که در آثار احمد جام، مدخلهایی مانند درویش و صوفی، جذبه و کشش، حقیقت و شریعت و… با هم و در کنار هم آمده و شیخ به نوعی مقایسه پرداخته است؛ به این دلیل، ما آن دو را از یکدیگر جدا کرده و در یک مدخل که در ترتیب حروف الفبا پیشتر قرار میگیرد، کامل توضیح دادهایم و در مدخل دیگر فقط مطلب را به مدخل پیشین ارجاع دادهایم.
ساختار پایان نامه:
پایاننامهی حاضر علاوه بر پیش گفتار، شامل دو فصل کلّی است که در فصل اوّل، زندگی نامه، آثار، ویژگیهای نثر در سدهی پنجم و ششم هجری و مشرب عرفانی و… را در برمیگیرد. در فصل دوم، پنجاه و شش اصطلاح عرفانی که از آثار شیخ احمد استخراج، به ترتیب حروف الفبا تنظیم و مرتّب شده و در پایان هم فهرست منابع و مآخذ ذکر شده است.
امید است که این اثر با وجود کاستیها و عیبها توانسته باشد گامی هر چند کوتاه در راه شناخت جایگاه عارف جلیل القدر شیخ احمد جام و آثار وی برداشته باشد؛ لذا با اعتذار تمام، امیدوارم عذر نگارنده از جهت نقایص احتمالی، مسموع واقع افتد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیدهی فارسی
پیش گفتار………………………………………………………………………………………….. 7-1
نشانههای اختصاری…………………………………………………………………………………. 8
فصل اوّل: زندگی و مشرب عرفانی احمد………………………………………………….. 35-9
یادداشتها………………………………………………………………………………………. 38-36
فصل دوم: مدخلها …………………………………………………………………………… 271-39
ابدال………………………………………………………………………………………………… 43-40
احسان……………………………………………………………………………………………… 46-44
اخلاص……………………………………………………………………………………………. 51-47
ادب………………………………………………………………………………………………… 58-52
بیداری……………………………………………………………………………………………… 61-59
پیر…………………………………………………………………………………………………… 66-62
تقوی……………………………………………………………………………………………….. 70-67
تفویض…………………………………………………………………………………………….. 73-71
توبه…………………………………………………………………………………………………. 79-74
توحید………………………………………………………………………………………………. 85-80
توفیق……………………………………………………………………………………………….. 87-86
توکّل ………………………………………………………………………………………………. 93-88
جذبه……………………………………………………………………………………………….. 97-94
حال ………………………………………………………………………………………………. 102-98
حرص……………………………………………………………………………………………. 106-103
حقیقت ………………………………………………………………………………………….. 110-107
حیرت……………………………………………………………………………………………. 112-111
خانقاه ……………………………………………………………………………………………. 116-113
خوف…………………………………………………………………………………………….. 121-117
درویش…………………………………………………………………………………………… 126-122
دنیا ……………………………………………………………………………………………….. 130-127
دولت ……………………………………………………………………………………………. 132-131
رجا……………………………………………………………………………………………….. 136-133
رحمت…………………………………………………………………………………………… 138-137
روح………………………………………………………………………………………………. 141-139
ریاضت…………………………………………………………………………………………… 142-144
زهد……………………………………………………………………………………………….. 151-145
سرّ (اسرار)………………………………………………………………………………………. 155-152
سماع……………………………………………………………………………………………… 162-156
شریعت………………………………………………………………………………………………. 163
شکر………………………………………………………………………………………………. 167-164
صبر……………………………………………………………………………………………….. 173-168
صوفی……………………………………………………………………………………………….. 174
طاعت…………………………………………………………………………………………….. 177-174
طلب……………………………………………………………………………………………… 181-178
عشق …………………………………………………………………………………………….. 187-182
عقل ……………………………………………………………………………………………… 190-188
علم ………………………………………………………………………………………………. 198-191
فقر………………………………………………………………………………………………… 203-199
قناعت……………………………………………………………………………………………. 207-204
کرامت …………………………………………………………………………………………… 214-208
کشش………………………………………………………………………………………………… 215
مؤمن……………………………………………………………………………………………… 218-215
مجاهدت ……………………………………………………………………………………….. 222-219
محبّت…………………………………………………………………………………………….. 229-223
مرید………………………………………………………………………………………………. 235-230
معرفت…………………………………………………………………………………………… 242-236
ناز…………………………………………………………………………………………………. 246-243
نصیحت …………………………………………………………………………………………. 249-247
نفس ……………………………………………………………………………………………… 253-250
نیاز……………………………………………………………………………………………………. 254
وجد ……………………………………………………………………………………………… 258-254
وقت……………………………………………………………………………………………… 263-259
همّت…………………………………………………………………………………………………. 264
هوی………………………………………………………………………………………………. 266-264
یقین………………………………………………………………………………………………. 271-267
فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………… 275-272
چکیدهی انگلیسی