مقدمه
اکثر شرکتها و کارخانجات جهت تولید و ارائه خدمات خود نیاز به این دارند که اقلام مصرفی خود را در آنجا قرار می دهند . نحوه استفاده از انبار و همچنین سیستم انبار یکی از عوامل مؤثر و مهم در امر تولید می باشد .
انبار در شرکتهای تولیدی و کارخانجات بیشتر شامل مواد اولیه ، ابزار آلات ، کالای ساخته شده و ضایعات می باشد . در صورتیکه در شرکتها و مؤسسات خدماتی انبارها معمولاً کوچکتر از انبارهای شرکتهای تولیدی است و شامل لوازم مصرفی وابزارآلات می باشد . در شرکتهای بازرگانی نیز انبار شامل کالاهای خریداری شده و در واقع کالاهای آماده برای فروش می باشد . در این پژوهش سعی شده است جهت آشنایی علاقمندان پیرامون انبار ، سیستم انبار ، کدینگ ، انبارگردانی و … توضیحات مختصری جمع آوری و ارائه گردد .
این پژوهش با عنایت به سیستم انبار شرکت « تجهیزات و ایمنی راهها » تدوین گردیده است .
انبـار
در کلیه شرکتها واحدی بنام انبار وجود دارد که در واقع مسئولیت تدارکات و پشتیبانی تولید را به عهده دارد و اکثر احتیاجات مربوط به تولید را مرتفع می کند . به عنوان مثال اگر در حین تولید نیاز به مواد اولیه یا مواد شیمیایی و یا قطعاتی از یک دستگاه باشد در صورت نبود انبار تا زمان خریداری جنس یا مواد مورد نظر تولید به حالت تعطیل درخواهد آمد . در صورتیکه با وجود انبار بسیاری از این قبیل مشکلات برطرف خواهد شد .
تقسیم انبار
به لحاظ نوع ، کاربرد ، نحوه نگهداری و حجم اقلام انبار ، انبار یک شرکت معمولاً به چند انبار تقسیم می شود که ابن انبارها ممکن است در یک مکان و یا اینکه در چند نقطه ( احتمالاً دور از هم ) مستقر شوند مثلاً برخی از مواد شیمیایی در اتاق سرد نگهداری می شوند تا از تبخیر سریع آنها جلوگیری شود . و یا الکترودهای مخصوص جوشکاری در درون دستگاهی بنام « آون » نگهداری می شوند تا از جذب رطوبت و اخلال در هنگام جوشکاری جلوگیری شود . دمای حرارت داخل این دستگاه قابل تنظیم بوده ولی دمای نگهداری الکترودهای صنعتی 350 درجه سانتیگراد میباشد .
نگهداری برخی از اقلام مانند ضایعات تولید در فضای باز مشکلی ایجاد نمی کند ولی قطعات فلزی و ابزارآلات را حتماً باید در جایی مسقف و دور از معرض باران و نور آفتاب قرار داد .
با توجه به توضیحات اخیر شرکت « تجهیزات و ایمنی راهها » انبار خود را به انبارهای :
1- انبار مواد اولیه
2- انبار محصول
3- انبار کالای ساخته شده
4- انبار لوازم یدکی و قطعات
5- انبار ابزارآلات
6- انبار سوخت و مواد شیمیایی
7- انبار ضایعات ، تفکیک نموده است .
ذکر این نکته قابل توجه است که در شرکت تجهیزات وا یمنی راهها تفاوتی میان انبار محصول و انبار کالای ساخته شده وجود دارد و آن این است که محصول به کالایی اطلاق می شود که در جای دیگری ساخته شده و فقط بابت کارهای جانبی از قبیل رنگرزی ، گلاسبیرکاری ، مونتاژ و … به شرکت آورده شده است ولی کالای ساخته شده از ابتدا در شرکت ساخته می شود .
انبار مواد اولیه نیز شامل مواد خامی است که مستقیماً وارد خط تولید می گردد .
انبار لوازم یدکی شامل قطعات و لوازمی است که درون دستگاهها مورد استفاده قرار می گیرد و در صورت خراب شدن نیاز به تعویض دارند ، از قبیل بلبرینگ ، چرخ دنده ، تسمه ، واشر و … .
انبار ابزارآلات مربوط به ابزار کار و ابزاری است که بوسیله آنها خرابی دستگاههای تولید مرتفع می گردد مانند انواع آچار ، پیچ گوشتی ، فنر و … .
فهرست مطالب
عنوان صفحه
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول : کلیات
تاریخچه شرکت 7
انبارها 8
کدینگ 8
نحوه ورود و خروج کالا از انبار 9
فرمهای مورد استفاده در انبارهای شرکت تجهیزات ایمنی راهها 10
انبارگردانی 12
فصل دوم : شناسایی انبار
مقدمه 17
هدف و اهمیت انبارداری 19
انبار و انواع آن 22
انبارهای سازمانهای تولیدی و صنعتی 27
موجودیهای انبار ( انواع انبار ) 30
محل سازمانی و تشکیلات داخل انبار 37
مشخصات انباردار 39
اهم وظایف انباردار 41
رعایت اصول ایمنی و حفاظت در انبار 42
انبار اسقاط یا انبار لوازم فرسوده 43
واحد کنترل انبار یا کنترل اقلام 44
فصل سوم : طبقه بندی کالاها ، کدگذاری و تنظیم کالاها در انبار
طبقه بندی کالاها 48
محاسن طبقه بندی کالاها 49
خصوصیات طبقه بندی صحیح 50
مبانی طبقه بندی کالاها 51
کدگذاری کالاها 52
ضرورت و شرایط کدگذاری 54
خصوصیات یک نظام کدگذاری صحیح 55
علل استفاده از نظام کدگذاری 56
روشهای کدگذاری 59
کدگذاری بر اساس طبقه بندی کالاها 61
کد میله ای ( خط نما ) 62
استقرار کالاها در انبار 64
چیدن و استقرار کالاها در انبار 65
استفاده از حداکثر فضای انبار 67
وسایل کار در انبار 69
نظامهای خروج کالا از انبار 70
روشهای انبارکردن کالا 72
پیشگفتار
منظور از طرح سیستم اطلاعاتی انبار در کارخانه ، بطور کلی ایجاد روشی سیستماتیک و منطقی است برای اجرای عملیات مربوط به کالاهای موجود در انبار و همچنین اعمال کنترلهای لازم روی مراحل مختلف این عملیات .
جزئیات سیستمهای طرح شده در واحدهای مختلف صنعتی با توجه به نوع فعالیت و سازمان داخلی آنها ممکن است با یکدیگر تفاوت داشته باشد ولی نتایج زیر از طرح هر سیتم اطلاعاتی انبار عاید می گردد :
1) ایجاد رابطه های بهتر و منطقی تر در داخل کارخانه برای تبادل اطلاعات .
2) تسریع عملکرد قسمتهای مختلف به کمک طرح فرمهای مناسب .
3) انجاد کنترلهای بهتر در کارخانه .
4) کمک به شناسائی بهتر کالاهای موجود در انبار با توجه با تنوع آنها .
5) طرح فرمهای مناسبتر برای نگهداری حساب موجودیهای انبار ( مثل کـارت انبـار و… ) .
6) طرح فرمهای بهتر برای نقل و انتقالات کالاهای موجود انبار ( مثل برگ درخواست جنس از انبار و …. ) .
7) نگهداری اطلاعات بروز درآمده از وضع موجودیهای انبار که در مقاطع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد ( مثلاً برای محاسبه قیمت تمام شده و …. ) .
8) سفارش به موقع کالا و به میزان مورد نیاز به آن .
9) افزایش اطلاعات مدیریت از میزان کالاهای موجود در انبار ، مصرف آنها و مسائل مشابه .
10) ایجاد اطمینان در مدیریت از عدم وجود سوءاستفاده در موجودیهای انبار .
11) کاهش اشکالات احتمالی ناشی از غیبت افراد شاغل در سیستم ، بخصوص انباردار .
12) کاهش هزینه ها و کارهای زائد اداری از طریق حذف فرمها و یا عملیات غیرضروری.
13) شناسائی کالاهائی که بعلل مختلف به صورت بلااستفاده در انبار باقیمانده اند و سبب اتلاف فضای انبار و راکد نگهداشتن قسمتی از سرمایه کارخانه میشوند.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
پیشگفتار 1
فصل اول : کلیات
تاریخچه شرکت 2
انبارها 3
کدینگ 3
نحوه ورود و خروج کالا از انبار 3
فرمهای مورد استفاده در انبارهای شرکت تجهیزات ایمنی راهها 4
انبارگردانی 5
فصل دوم : شناسایی انبار
مقدمه 7
هدف و اهمیت انبارداری 8
انبار و انواع آن 10
انبارهای سازمانهای تولیدی و صنعتی 13
موجودیهای انبار ( انواع انبار ) 15
محل سازمانی و تشکیلات داخل انبار 19
مشخصات انباردار 20
اهم وظایف انباردار 21
رعایت اصول ایمنی و حفاظت در انبار 22
انبار اسقاط یا انبار لوازم فرسوده 23
واحد کنترل انبار یا کنترل اقلام 24
فصل سوم : طبقه بندی کالاها ، کدگذاری و تنظیم کالاها در انبار
طبقه بندی کالاها 25
محاسن طبقه بندی کالاها 25
خصوصیات طبقه بندی صحیح 26
مبانی طبقه بندی کالاها 26
کدگذاری کالاها 27
ضرورت و شرایط کدگذاری 28
خصوصیات یک نظام کدگذاری صحیح 29
علل استفاده از نظام کدگذاری 29
روشهای کدگذاری 32
کدگذاری بر اساس طبقه بندی کالاها 33
کد میله ای ( خط نما ) 33
استقرار کالاها در انبار 35
چیدن و استقرار کالاها در انبار 35
استفاده از حداکثر فضای انبار 36
وسایل کار در انبار 38
نظامهای خروج کالا از انبار 38
روشهای انبارکردن کالا 40
فصل چهارم : نظام نظارت بر انبار
وسایل و ابزار نظارت بر عملیات انبار 44
دفاتر انبار 44
کارت انبار 44
کاردکس حسابداری 47
مهمترین کارتهای انبار 48
طراحی نظام اطلاعاتی برای انبار 53
نتایج حاصل از استقرار نظام صحیح اطلاعاتی انبار 54
وظایف اطلاعاتی انباردار 55
طراحی فرمهای انبار 55
نمودار حرکت فرمها 56
تعریف فرم 57
فرمهای مورد نیاز انبار 58
گردش عملیات در سیستم تدارکات 59
دریافت و صدور کالاها 61
روشهای اجرای کار در انبار 62
عملیات حسابداری خرید و انبار 64
روشهای درخواست و دریافت کالا از انبار 64
روشهای صدور و درخواست خرید و ورود کالا به انبار 66
روش برگشت کالا به انبار 67
فصل پنجم : نظام نظارت بر موجودی
استقرار نظام نظارت بر موجودی جنسی در سازمان 68
هدف و فواید نظارت بر موجودی 68
اهمیت و فواید نظام نظارت بر موجودی 69
دسته بندی کالاهای مختلف 70
ارزش یابی کالاها 70
هزینه های مربوط به موجودی 71
نظام موجودی صفر 75
فصل ششم : شیوه های ریاضی نظارت بر موجودی
شیوه های ریاضی نظارت بر نظام موجودی 77
عوامل مؤثر در تعیین موجودی 80
انبارگردانی 84
فصل هفتم : نحوه انبارگردانی در شرکت تجهیزات ایمنی راهها
مقدمه 86
انبار 86
تقسیم انبار 86
سیستم انبار 88
فرمهای مورد استفاده در انبار 88
نحوه ورود جنس به انبار 90
نحوه خروج جنس از انبار 90
نحوه نگهداری موجودی حساب کالا در انبار 90
کدینگ ( شماره کالاهای انبار ) 91
حفاظت فیزیکی از انبار 92
انبارگردانی 92
جمع آوری برگه های شمارش 92
لیستهای مغایرت 92
نحوه انبارگردانی 93
منابع و مأخذ
پیوست